در کنار بحران فقر و گرسنه‌گی، بیکاری و سقوط رونق اقتصادی، شهروندان کشور اکنون با بحران آب نیز دست‌وپنجه نرم میکنند. با توجه به کمبود و آلوده‌گی فزاینده آب، خشک‌سالی‌های متواتر و عدم مدیریت سالم آب‌ها، مردم در گرمای سوزان تابستان، برای تهیه آب صحی و کافی برای خانواده‌های‌شان، ساعت‌ها در کوچه‌ها و پس‌کوچه‌های شهرها به دنبال آب می‌گردند. شهروندان در حالی از کمبود آب و بهای گزاف آن در کشور شکایت دارند که دفتر هماهنگ‌کننده امور بشردوستانه سازمان ملل متحد (اوچا) گزارش داده که تغییرات آب‌وهوا در افغانستان دسترسی خانواده‌ها به آب را ۶۰ درصد کاهش داده است. افزون بر این، نماینده‌گی اتحادیه اروپا، افغانستان را چهارمین کشور در معرض بحران بلایای طبیعی در جهان خوانده است. از طرف دیگر، افغانستان در منطقه آسیا – پاسفیک بنا بر ارزیابی شاخص‌های Inform Risk، در بلندترین درجه آسیب‌پذیری در مقابل حوادث طبیعی قرار دارد. این در حالی است که براساس گزارش یونیسف، از هر ۱۰ تن در افغانستان، ۸ تن آب غیرصحی می‌نوشند و ۹۳ درصد از کودکان در مناطقی زنده‌گی میکنند که به‌شدت از ناحیه آب در مرحله آسیب‌پذیری بلند قرار دارند.
در پی خشک‌سالی‌های متواتر و عدم مدیریت آب‌های کشور، اکنون شهروندان افغانستان در بیشتر مناطق غربی و شهرهای بزرگ با بحران آب دست‌وپنجه نرم میکنند. بیشتر خانواده‌ها در شهرها و مناطق روستایی کشور به آب صحی آشامیدنی دسترسی ندارند. شماری از شهروندان می‌گویند که افزون بر نداشتن آب آشامیدنی صحی، آبی برای حیوانات و کشت‌زارهای‌شان نیز ندارند. نوارهای تصویری و عکس‌هایی از باشنده‌گان غرب کابل در رسانه‌های اجتماعی دست‌به‌دست می‌شود که نشان می‌دهد ده‌ها مرد، زن و کودک با کراچی‌های مملو از بشکه‌های خالی، برای تامین نیازهای خود به شرکت‌های آب‌رسانی خصوصی مراجعه میکنند و تعداد زیادی از آن‌ها با کام‌های خشک و تشنه برمی‌گردند. آنان می‌گویند که بحران آب، فرصت سوءاستفاده را برای تعدادی از شرکت‌های آب‌رسانی خصوصی مساعد ساخته است.
شماری از باشنده‌گان کابل می‌گویند که آنان روزها و شب‌ها در جست‌و‌جوی آب می‌گردند، ولی شرکت‌های آب‌رسانی به دنبال اخاذی و گرفتن هزینه‌های اضافی هستند. براساس ادعای باشنده‌گان ناحیه ۱۳ شهر کابل، شرکت‌های آب‌رسانی در کنار این‌که آب‌رسانی نمی‌کنند، در بهای آب اضافه‌ستانی نیز میکنند. با این حال، شرکت‌های آب‌رسانی می‌گویند که سطح آب در شهر کابل پایین رفته و مطابق قرارداد آنان به مردم آب رسانده‌اند، ولی اکنون آبی وجود ندارد و آن‌ها به دنبال راه‌های بدیل هستند تا از بیرون شهر کابل، آب وارد کنند.
جان‌داد، یکی از باشنده‌گان ناحیه سیزدهم شهر کابل، به روزنامه ۸صبح می‌گوید که دو ماه می‌شود آب در نل‌های خانه‌های آنان نیامده است. به گفته او، شرکت قراردادی معیاد قراردادش ختم شده و در بدل تمدید قراردادش از هر خانواده، خواستار ۱۰ هزار افغانی است، اما ناحیه مربوط به مردم گفته است که این مقدار پول را به شرکت متذکره پرداخت نکنند. او همچنان می‌افزاید که مردم به دنبال شرکت‌های آب‌رسانی بدیل هستند، اما شرکت قراردادی ادعا کرده که براساس دستور وزارت انرژی و آب، ساحه‌های کاری شرکت‌ها مشخص شده و شرکت‌های دیگر حق ندارند در ساحات آنان کار کنند.
خشک‌سالی و بحران آب تنها باشنده‌گان کابل را تهدید نمی‌کند، بلکه مناطق غربی کشور با تهدید فزاینده‌تر بی‌آبی مواجه‌اند. گزارش‌ها از غرب کشور حاکی از آن است که باشنده‌گان ولایت نیمروز در گرمای طاقت‌فرسای ۵۰ درجه سانتی‌گراد، نسبت به سال‌های گذشته یک تانکر آب را سه برابر بلندتر می‌خرند. علاوه بر نیمروز، بادغیس نیز با بحران آب صحی مواجه است. شماری از باشنده‌گان این ولایت می‌گویند که آنان حتا در شهر قلعه‌نو، مرکز بادغیس، به آب آشامیدنی صحی دسترسی ندارند. به گفته آنان مناطق دوردست به‌شدت با کمبود آب مواجه‌اند، به‌گونه‌ای که حیوانات‌شان فاصله‌های زیادی را طی میکنند تا به آب برسند و گاه در مسیر راه تلف می‌شوند.
از سوی دیگر، باشنده‌گان بیشتر مناطق روستایی غور افزون بر این‌که به آب آشامیدنی صحی دسترسی ندارند، اکثریت چشمه‌ها و رودخانه‌ها در این ولایت در خطر نابودی و خشک شدن قرار دارند. کشاورزان در این ولایت می‌گویند که حاصلات آنان متکی بر زمین‌های للمی است، ولی بنا بر نبود باران‌های منظم و خشک‌سالی‌های سه سال گذشته، مزارع آن‌ها خشک شده و حاصلی از آن به دست نیاورده‌اند. برخی از باشنده‌گان این ولایت می‌گویند که دریای هریرود که یکی از دریاهای مهم و مشهور افغانستان است، در حال خشکیدن قرار دارد و در این فصل به‌شکل بی‌پیشینه سطح آب در آن پایین آمده است.
براساس گزارش‌های منتشرشده، بیشتر ولایت‌های کشور با مشکلات کم‌آبی روبه‌رویند و در برخی از مناطق روستایی، مردم چندین ساعت را برای دریافت آب آشامیدنی منزل می‌زنند. این در حالی است که افغانستان یکی از آسیب‌پذیرترین کشورها از مجرای تغییرات اقلیمی و مشکلات زیست‌محیطی شناخته می‌شود، اما برای مبارزه با تغییرات منفی اقلیمی کاری صورت نمی‌گیرد. بربنیاد ارزیابی شاخص‌های Inform Risk، افغانستان در بلندترین درجه آسیب‌پذیری در مقابل حوادث طبیعی قرار دارد.
صندوق کودکان سازمان ملل متحد (یونیسف) پیش از این گفته بود که از هر۱۰ تن، ۸ تن در افغانستان آب غیرصحی می‌نوشند و ۹۳ درصد از کودکان در مناطقی زنده‌گی میکنند که به‌شدت از ناحیه آب، در مرحله بالای آسیب‌پذیری قرار دارند. همچنان دفتر هماهنگ‌کننده امور بشردوستانه سازمان ملل متحد (اوچا) گزارش داده که تغییرات آب‌وهوا در افغانستان دسترسی خانواده‌ها به آب را ۶۰ درصد کاهش داده است. این نهاد در اوایل سال جاری گفت که میزان خانواده‌هایی که با کمبود آب در افغانستان مواجه‌اند، در سال ۲۰۲۱ به ۴۸ درصد می‌رسید، اما این رقم در سال ۲۰۲۲ به ۶۰ درصد افزایش یافته است. اوچا افزوده است که به دلیل تسریع تغییرات، برای حل بحران آب و فاضلاب در افغانستان، در سال جاری میلادی به ۴۷۹.۴ میلیون دالر نیاز است.
افغانستان پنج حوزه دریایی، ۲۵ رودخانه بزرگ و بیش از ۱۰۰ رودخانه کوچک دارد. سالانه حدود ۷۵ میلیارد متر مکعب آب رودخانه‌ای در جغرافیای این کشور سرازیر می‌شود، اما باشنده‌گان کشور تنها ۲۰ میلیارد متر مکعب آن را استفاده میکنند. از سوی دیگر، براساس گزارش‌های نهادهای جهانی، یخچال‌های طبیعی افغانستان در حال آب شدن است. بربنیاد گزارش‌ها، بیش از ۱۴ درصد از کل مساحت یخچال‌های طبیعی در ارتفاعات بلند افغانستان بین سال‌های ۱۹۹۰ و ۲۰۱۵ از بین رفته است. احتمال می‌رود که این سرعت کاهش و آب شدن یخچال‌ها ادامه یابد.
کاهش آب‌های زیرزمینی، سرازیر شدن سیلاب، بلند رفتن درجه حرارت، کاهش بارنده‌گی، بارش‌های بی‌موقع و تغییر رطوبت هوا از نشانه‌های تغییر اقلیم در افغانستان خوانده شده است. بیشتر ولایت‌های کشور در سال گذشته خورشیدی گواه جاری شدن سیلاب‌های مدهش، افزایش درجه حرارت، باران‌های بی‌موقع و زمستان سرد بودند.
در حال حاضر کشورهای مختلف جهان برای مقابله با تاثیرات تغییرات اقلیمی دست به کار شده‌اند. کنترل آب‌های سطحی و زیرزمینی، استفاده پایدار از منابع آب، کنترل زراعت، نشر و پخش پیام‌ها برای آگاهی عامه و تهیه پالیسی‌های کوتاه‌مدت و درازمدت از اقدام‌هایی است که از سوی کشورها روی دست گرفته شده است. در افغانستان اما به دلیل فقدان ثبات سیاسی، نبود حکومت مشروع، گسترش روزافزون فقر و بحران بشری، تلاشی برای مبارزه با تغییرات اقلیمی روی دست گرفته نشده است.
گفتنی است که افغانستان در حالی با بحران مدیریت آب و تغییرات اقلیمی مواجه است که اعضای سازمان ملل در کنفرانس آب ۲۰۲۳ این سازمان که بزرگ‌ترین گردهمایی کشورهای عضو بوده، گفتند که چرخه آب یک کالای مشترک جهانی است و حق امنیت آب آشامیدنی باید برای همه انسان‌ها مورد احترام قرار بگیرد.
روزنامه هشت صبح / امین کاوه
دیدگاهتان را بنویسید